Kader; şu kâinâtı, zerreden Arş’a kadar ilmi program ve fizîkî şekil ile nizâm ve mizan altına alan ilm-i İlâhî’nin bir ünvanıdır. Ef’âl-i ihtiyâriye-i insâniye ve cinnîye de bu nizâm ve mizan içinde dâhildir.

Kazâ ise; bu nizam ve mizanın icrâ ve tatbîkine denir. Ef’âl-i ihtiyâriye-i insâniye ve cinnîye de bu programın icra ve tatbiki içinde dâhildir.

Veyâhut o nizam ve mizana kazâ; o nizam ve mizanın icrâ ve tatbîkine de kader denir.

Ma’lûm olsun ki; kader, taalluk cihetiyle iki kısma ayrılır ve her iki kadere îmân etmek, kadere iman rüknünde dâhildir:

Birincisi: Fıtrî kànunlara taallûk eden kadere îmân etmektir ki; bu kader, ilm-i İlâhî’nin bir tezâhürü olduğu için buna îmân, hakàik-i îmâniyedeki tevhîd kısmına dâhildir. İlm-i İlâhî’nin bütün delîlleri, aynı zamanda bu kısım kaderin de delîlleridir.  Risâle-i Nûr’da tabiatı çürüten ve tevhîdi isbât eden bütün delîller, bu nevi kaderi isbat etmektedir. Gelecek ayet-i kerime, teklifi kadere işaret etmekle beraber, tekvini kaderi sarahaten beyan eder. Şöyle ki:

اِنَّا كُلَّ شَىْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ

“Biz her şeyi, Levh-i Mahfuz’daki ilmi proğram ve muayyen bir miktara göre yarattık.”[1]

İkincisi: İns ve cinnin cüz’i iradeleriyle işlediği hayr veya şer fiillere taallûk eden kadere iman etmektir. Gelecek ayet-i kerime ise, tekvini kadere işaret etmekle beraber, teklifi kaderi sarahaten beyan eder. Şöyle ki:

 وَكُلُّ شَىْءٍ فَعَلُوهُ فِى الزُّبُرِ

       “(Ve) bütün kullar (her ne yapmış ise defterlerdedir.) Meleklerinin kaydedip yazdıkları sahifelerde veya Levh-i Mahfuz’da kayıtlı bulunmaktadır.”[2]

وَكُلُّ صَغيرٍ وَكَبيرٍ مُسْتَطَرٌ

“Kâinattaki her şey, hususan ins ve cinnin iradeleriyle işledikleri küçük-büyük bütün amelleri Levh-i Mahfuz’da yazılıdır.”[3]

İşte Müellif (r.a), Kader Risalesi’nin Birinci ve İkinci Mebhas’larında teklifi kaderi, Üçüncü Mebhas’da tekvini kaderi, Dördüncü Mebhas’da ise, bela ve musibetlerin gönderilmesi ile tekvini kaderi; o bela ve musibetlerin sebebi ve menbaı, irade-i şerriye-i insaniye olması itibariyle de teklifi kaderi isbat etmektedir. Bununla beraber Kader Risalesi’nde teklifi kader asıl, tekvini kader ise tebei olarak işlenmektedir.

[1] Kamer 49

[2] Kamer 52

[3] Kamer 53

Daha tafsilatlı ma'lumat için yayınevimizin neşrettiği "26.Söz Kader Risalesi'nin Şerhi" isimli esere müracaat edilsin.