اَلشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ

     Aziz Kardeşlerim!

     Rahman-ı Zülcemal’in insanlara vermiş olduğu nimetlerden birisi de Şems ve Kamer’in bir hesab-ı muayyen üzere cereyan etmeleridir. Bu cereyan neticesinde gece gündüz ve dört mevsim meydana gelir. Bu ise hadsiz zihayatın vücud bulmasına ve hayatlarının devamı için lüzumlu olan rızkın te’minine sebebtir. Hem Güneş ve Ay olmasa, zulmet zail olmaz, âlem daima karanlıklar içinde kalır. Güneş, lamba vazifesini yaptığı gibi; aynı zamanda ocak vazifesini de yapar.[1] Hem Güneş olmasa, mevcudat renkten mahrum olur. Zira renklerin vücuduna sebeb, Güneştir. Ay olmasa, zihayatlarda büyüme ve gelişme olmaz. Zira büyüme ve gelişmeye sebeb,  Ay’dır. Daha bunlar gibi pek çok menfaate sebeb olmaları, Güneş ve ayın ne kadar büyük birer nimet olduğunu ortaya koymaktadır. Hem Güneş ve Ay’ın belli bir hesapla cereyan etmesinden günler, haftalar, aylar ve seneler bilinir. Vaktin bilinmesiyle de hayat nizam ve intizam altına alınır.[2]

     Evet, Güneş, Ay ve yıldızların doğuş ve batışı, değişmeyen muazzam bir kanuna tabidir. Bu kanunun sayesinde insanlar, mevsimlerin vaktini, günlerin sayısını, mahsulâtın hasad zamanlarını tesbit edebilmektedirler. Küre-i Arz üzerindeki mevcudatın vücudlarını devam ettirebilmeleri de Güneş ve Ay’ın dakik bir hesab ile cereyan etmelerine bağlıdır. Adil-i Mutlak; Güneş ve Ay için belli bir yörünge ve belli bir hız tayin etmiştir.[3] Şayet Güneş, Küre-i Arz’dan biraz uzaklaşsa, üzerindeki mevcudatı burudetiyle donduracak veya ona biraz yaklaşsa hararetiyle yakacak, böylece yeryüzünde hayat emaresi kalmayacaktı. Şayet Güneş ve Ay’ın sür’ati bir parça tezyid veya tenkis edilse, nizam-ı âlem bozulacaktı.

     Demek Güneş ve ayın belli bir hesab ile cereyanları zihayat için, bahusus insanlar için büyük bir nimettir. Bu nimet, hiç şübhesiz Rahman ismiyle müsemma bir Zat’ın vücub-u vücud ve vahdetine şehadet eder. Evet, Güneş ve ay, Rahman-ı Zülcemal tarafından cin ve inse musahhar kılınan memur-u İlahidir.[4]

     Güneş ve Ay’ın cereyanını belli bir hesab ile nizam altına alan ve bu iki büyük cirmi, tekvini kanunlarına itaat ettiren O Rahman-ı Zülcelal, elbette nev-i beşeri dahi sahibsiz, başıboş bırakmayacak. Onların ef’al, akval ve ahvalini de bir nizam altına alacak ve bu maksad için onlara bir nizamname gönderecektir. İşte o nizamname, kırk vecihle mu’cize olan Kur’an-ı Azimu’ş-Şan’dır ve O’nun en birinci müfessiri olan Sünnet-i Nebeviye’dir.

     Aziz Kardeşlerim!

     Ayet-i kerimede geçen  بِحُسْبَانٍ “belli bir hesab iledir” kelimesi şöyle bir manaya delalet etmektedir:

     Güneş ve Ay’ın herbiri için, ilm-i ezeli ile belli bir ecel takdir edilmiştir. Bunlar, aynen insanların ecellerine yürüdükleri gibi ecellerine doğru akıp cereyan ederler. Ecelleri geldiği zaman, fenaya mahkûm olup gideceklerdir. Güneş ve Ay’ın, kendileri için takdir edilen belli bir süreye kadar cereyan edip, o süre bittiğinde zevale gidecekleri, pek  çok ayet-i kerimede ifade edilmektedir.[5]

     Kur’an-ı Hakim, الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ayetiyle Güneş ve Ay’ın her gün tulu’ ve gurub ettiklerini hatıra getirmekle ve onların dakik bir hesab ile cereyanıyla meydana gelen gece, gündüz ve mevsimlerin ve bu zaman mefhumu neticesinde vücud bulan mevcudatın zeval ve fenaya mahkûm olduklarını gösterir. Çünkü her hareketin sonu sükundür. Bununla  insanın kalbinde dehşetli bir yara açar. Şefkat hissiyle onların zeval ve fenasından müteessir olan cin ve insin bu yaralarını, Baki bir Zat’a ve O’nun baki âlemine iman etmekle tedavi eder ve O Baki Zat’a ve O’nun baki âlemine karşı bir şevk uyandırır. O şevk, onları iman ve ubudiyete sevkeder.

(Semendel Yayınlarından Rahman Suresi’nin Tefsiri)

[1] Yunus 5 ; Furkan 61; Nuh 16

[2] En’am 96; Yunus 5 ; İsra 12

[3] Yasin 38 , 39 , 40

[4] A’raf 54 ; İbrahim 33 ; Nahl 12 ; Enbiya 33

[5] Ra’d 2 ; Lokman 29 ; Fatır 13 ; Zümer 5